De huid is het grootste en zwaarste orgaan van het lichaam en beslaat gemiddeld zo’n 20 vierkante meter. De meest voor de hand liggende functie van de huid is de binnenkant van het lichaam af te schermen van de omgeving, maar de huid doet nog veel meer. Naast het fungeren als een beschermende barrière, helpt de huid de mens ook bij het behouden van een gezonde inwendige temperatuur en stelt het zich in staat om de omgeving waar te nemen via zenuwuiteinden. In dit artikel gaan we in op de functies van de huid vanuit de bouw (anatomie) van dit fascinerende orgaan.
Definitie van huid
De huid is de buitenste laag weefsel die het lichaam bedekt. Het is het grootste orgaan van de mens, met een oppervlakte van ongeveer 20 vierkante meter. De huid beschermt onze inwendige organen tegen de omgeving door middel van een systeem van meerdere lagen dat bestaat uit kussentjes, een cellulaire barrière en beschermende oliën.
De huid is niet alleen een barrière tussen onze binnenkant en de buitenwereld, maar die speelt ook een actieve rol bij het behoud van onze gezondheid. Dit doet de huid door de lichaamstemperatuur te regelen door het zweten en het blozen als we het warm hebben en door kippenvel te creëren als we het koud hebben. De huid kan ook vitamine D uit zonnestralen synthetiseren, wat van vitaal belang is voor de gezondheid van de botten. De huidskleur varieert sterk tussen individuen.
De huid is een ingewikkeld orgaan. Een vierkante centimeter huid bevat ongeveer 650 zweetklieren, 20 bloedvaten en meer dan 1.000 zenuwuiteinden. Hoewel de huid slechts enkele millimeters dik is, weegt die ongeveer een zevende van het totale gewicht van een mens.
Lagen van de huid
De huid is verdeeld in drie lagen: de epidermis (opperhuid), de dermis (lederhuid) en de hypodermis (onderhuid). Elk van deze lagen speelt een cruciale rol in het behoud van de gezondheid van ons lichaam.
Epidermis (opperhuid)
De opperhuid is de buitenste laag van de huid. Het is een waterdichte barrière die bijdraagt tot de kleur van de huid. Haar voornaamste functies zijn de volgende;
- Het aanmaken van nieuwe huidcellen.
- De huid zijn kleur geven.
- Het lichaam beschermen tegen de omgeving.
Elke dag stoot de mens ongeveer 500 miljoen huidcellen af. In werkelijkheid bestaan de buitenste lagen van de opperhuid uit 20 tot 30 lagen dode cellen. Op het laagste niveau maakt de opperhuid voortdurend nieuwe cellen aan. Deze cellen vinden hun weg naar de oppervlakte, verharden zich en vervangen de afvallende, dode cellen in de loop van vier weken.
Keratinocyten zijn de meest voorkomende vorm van epidermale cellen. Hun rol is bescherming te bieden tegen bacteriën, parasieten, schimmels, virussen, hitte, UV-straling en vochtverlies.
Er zijn geen bloedvaten in de opperhuid. Melanine, een pigment dat door melanocyten wordt aangemaakt, is verantwoordelijk voor de kleur van de huid. Die pigmenten bevinden zich in de opperhuid en beschermen de huid tegen ultraviolette (UV) straling.
De epidermis bestaat uit vijf lagen:
- Hoornlaag
- Stratum lucidum
- Stratum granulosum
- Stratum spinosum
- Stratum germinativum
Het basaalmembraan is een dunne laag vezels die de opperhuid van de lederhuid scheidt.
Dermis (lederhuid)
De lederhuid beschermt het lichaam tegen stress en overbelasting door als bindweefsel te fungeren. Die geeft de huid ook soepelheid en stevigheid. Verder heeft die de volgende hoofdfuncties:
- Collageen en elastine zijn aanwezig: Collageen is een eiwit dat huidcellen helpt om robuust en duurzaam te zijn. Elastine, een ander eiwit dat in de lederhuid aanwezig is, maakt de huid soepel. Het helpt ook bij het hervormen van een uitgerekte huid.
- Het laat haar groeien: Haarfollikelwortels verbinden zich met de lederhuid en laten het haar groeien.
- Het laat je waarnemen: Zenuwen in de lederhuid laten je weten wanneer iets te warm, kriebelig of erg zacht is om aan te raken. Deze zenuwreceptoren helpen ook bij de waarneming van pijn.
- Produceert olie: Vetklieren in de lederhuid produceren olie, die helpt om de huid soepel en glad te houden. Wanneer je zwemt of vast komt te zitten in een onweersbui, zorgt olie ervoor dat je huid niet te veel water absorbeert.
- Produceert zweet: Zweetklieren in de lederhuid produceren zweet, dat via de huidporiën wordt afgegeven. Zweten helpt bij het reguleren van de lichaamstemperatuur.
- Levert bloed: Bloedvaten in de lederhuid transporteren voedingsstoffen naar de opperhuid, waardoor de huidlagen gezond blijven.
De lederhuid kan deze taken vervullen omdat die haarfollikels, bloedvaten en lymfevaten bevat. Deze laag bevat veel klieren, waaronder zweetklieren en talgklieren, die talg aanmaken en een olie die het haar smeert en waterdicht maakt. De lederhuid bevat ook drukreceptoren (mechanoreceptoren), pijnreceptoren (nociceptoren) en warmtereceptoren (thermoreceptoren).
Hypodermis (onderlaag)
De hypodermis bevindt zich aan de onderkant van de huid. Hoewel het technisch gezien geen bestanddeel van de huid is, helpt het bij de aanhechting van de huid aan de botten en spieren. In het onderhuids weefsel zijn ook zenuwen en bloedvaten aanwezig die zorgen voor de doorbloeding van de huid.
- Spieren en botten worden opgevangen door vet in de hypodermis, die ze beschermt tegen verwondingen als je valt of een ongeluk krijgt.
- Het beschikt over bindweefsel dat de huidlagen verbindt met de spieren en botten.
- Het bevordert zenuwen en bloedvaten: In de hypodermis worden de zenuwen en bloedvaten in de dermis (middelste laag) groter. Dit netwerk van zenuwen en bloedvaten verbindt de hypodermis met de rest van het lichaam.
- De lichaamstemperatuur wordt geregeld door het vet in de hypodermis, dat ervoor zorgt dat je het niet te koud of te warm krijgt.
De onderhuid bestaat grotendeels uit vet, bindweefsel en elastine, een elastisch eiwit dat weefsels helpt hun oorspronkelijke vorm weer aan te nemen na uitrekking. De grote hoeveelheden vet in het lichaam helpen het lichaam te isoleren en te voorkomen dat het te veel warmte verliest. De vetlaag dient ook als demping voor de botten en spieren.
Functies van de huid
De huid kan allerlei taken vervullen die gunstig zijn voor het organisme. Dit zijn enkele voorbeelden van de functies van de huid:
Bescherming
Onze eerste verdedigingslinie tegen gifstoffen, straling en gevaarlijke verontreinigende stoffen is onze huid. Om deze redenen is dit de meest vitale functie van de huid! Ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën worden door de huid uit onze weefsels gehouden en kunnen alleen binnendringen via openingen in de huid, zoals verwondingen, of openingen zoals de neus en de mond. Om ons tegen infecties te beschermen, zorgen huidcellen voor immunologische activiteiten. Onze huid heeft het vermogen om vreemde chemische stoffen die gevaarlijk kunnen zijn voor onze gezondheid op te sporen en te vernietigen.
Regulatie
De huid bevat een uitgebreid netwerk van zenuwcellen die veranderingen in de omgeving waarnemen en doorgeven. Er zijn afzonderlijke receptoren voor warmte, koude, aanraking en pijn. Het regelt de temperatuur via zweetklieren en bloedvaten in de dermis. De verhoogde verdamping van de geproduceerde transpiratie verlaagt de lichaamstemperatuur. Door vasodilatatie (ontspanning van kleine bloedvaten) in de lederhuid kan het lichaam warmte verliezen en kan de lichaamstemperatuur via de huid afnemen. De lederhuid behoudt een deel van de interne lichaamswarmte tijdens vasoconstrictie (samentrekken van kleine bloedvaatjes). De vettige onderhuidse laag van de huid dient ook als isolerende barrière, waardoor warmteverlies van het lichaam wordt tegengegaan en het effect van lage temperaturen wordt verminderd. Wanneer het zweet op de huid verdampt, geeft het warmte af en koelt het lichaam af. Als het lichaam koud is, stijgt de temperatuur of krijgt de persoon rillingen of kippenvel. Bij spiersamentrekkingen komt energie vrij, die het lichaam verwarmt.
Sensatie
Het vermogen van de lederhuid om verschillende sensaties waar te nemen, zoals warmte, koude, druk, aanraking en pijn, is een vitale functie. De zenuwuiteinden in de lederhuid die gewaarwordingen waarnemen, worden gemakkelijk beschadigd door wonden. Dit gevoel in de huid draagt bij tot ons vermogen om ons te verdedigen tegen brandwonden. Het gevoel in de huid kan ons beschermen tegen eerste- en tweedegraads brandwonden, maar is minder efficiënt bij derdegraads brandwonden omdat we geen pijn voelen doordat de zenuwuiteinden in de huid verdwenen zijn (wat wijst op een ernstiger letsel).
Energie
De aanmaak van cholecalciferol (D3) in de twee onderste lagen van de opperhuid is een van onze voornaamste bronnen van vitamine D. (de stratum basale en stratum spinosum).
Meer lezen
- Lees al onze artikels over de huid.
- Een recent goed boek is “De huid: gezondheid, schoonheid en verzorging” van Yael Adler.
- Een wat ouder boek is “Heelhuids” van de Belgische dermatoloog Serge Coopman.